Có phải hoàng đế Nã Phá Luân đã nói câu “Ta đã đến, ta đã thấy, ta đã thắng” hay không? Ông đã nói câu này trong trường hợp nào?
Người đã nói câu này không phải là Napoléon I (Nã Phá Luân). Đó là Julius Cæsar (tiếng Pháp: Jules Cæsar), quan chấp chính và quan độc tài La Mã cổ đại (100 – 44 tr. CN). Casar đã nói câu đó sau khi đánh tan quân của Pharnacae II, vua xứ Bosphore vùng Crimée.
Bosphore là một vương quốc Hy Lạp thành lập từ thế kỷ V tr. CN, đến năm 63 tr. CN thì bị La Mã bảo hộ. Chiến thắng đó của Cæsar diễn ra sau khi ông đã đánh bại quân Ai Cập và chiếm đoạt vợ của vua Ptolemaeus XV là Cleopatra (tiếng Pháp: Cléopâtre) rồi đem nàng đi theo trong một cuộc du ngoạn trên sông Nil kéo dài đến hai tháng. Khi biết được tin Pharnacae II muốn cởi bỏ ách bảo hộ của La Mã, Casar đã làm một cuộc hành quân chớp nhoáng. Ông rời Ai Cập, vượt biển đến Antiochia (trên đất Thổ Nhĩ Kỳ), chỉnh đốn lại đạo quân nhỏ của mình rồi lấy một quân đoàn của Deiotaros, vượt qua Tarsus (cũng trên đất Thổ Nhĩ Kỳ), đi xuyên suốt vùng cao nguyên Anatolia và bất ngờ cắm trại ngay trước chiến tuyến của Pharnacae II. Vì quyết quét sạch quân La Mã nên Pharnacae II đã cho đoàn chiến xa của mình đánh xung kích nhưng quân đoàn của Casar chiến đấu rất gan dạ nên đã đánh tan quân của Pharnacae II.
Cesar đã thông báo cho Viện nguyên lão biết chiến thắng chớp nhoáng này của mình bằng câu “Veni, vidi, vici” nghĩa là “Ta đã đến, ta đã thấy, ta đã thắng”. Đó là vào ngày 2 tháng 8 năm 47 tr. CN.
Vậy câu nói trên đây không phải là của Napoléon. Tuy nhiên, vị hoàng đế này của nước Pháp cũng có một câu nói nổi tiếng trong khi chỉ huy một chiến dịch ở nước ngoài. Bấy giờ, ông chưa là hoàng đế. Uỷ ban Đốc chính (Directoire) muốn tống khứ Napoléon nên đã trao cho ông quyền chỉ huy một đạo quân viễn chinh sang Ai Cập (1798 – 1799). Trên xứ sở của các vị pha-ra-ông, Napoléon đã nói với quân sĩ: “Du haut de ces pyramides, quarante siècles vous contemplent” nghia là “Từ trên đỉnh các kim tự tháp này, bốn mươi thế kỷ đang chiêm ngưỡng các ngươi”.
Liên quan đến các kim tự tháp và các vị pha-ra-ông, xin cung cấp thêm nhận định lý thú và hoàn toàn xác đáng về Napoléon của Anne Terry White: “Ngay từ trước cuộc xuất phát đi Ai Cập, ông đã định xong các kế hoạch nghiên cứu khảo cổ học về xứ sở này và đã tập hợp được một ê-kíp các Ai Cập học sắp sửa ra đời”(Les grandes découvertes de l’archéologie, trad. fr., Paris, sans date, p. 53) nhà bác học đi theo đoàn quân của mình. Nhờ ông mà khoa .
