Rúng động và rung động là một?
Thực ra, rúng động và rung động là khác nhau về nghĩa. Theo Phạm Văn Tình, trong Từ điển Việt Nam của Thanh Nghị (Sài Gòn, 1958) thì các từ rung, rung động, rúng, rúng động được sắp xếp riêng biệt:
RUNG bt. Động đậy quanh đều; làm cho động đậy quanh đều.
RUNG ĐỘNG bt. Rung và chuyển động; ngb. Làm cảm động.
RÚNG đt. Làm cho chột dạ.
RÚNG ĐỘNG đt. Nht. Rúng.
Theo ông Tình, các từ rúng động mà báo chí đang sử dụng nghiêng về nét nghĩa: Đối tượng đã có sự nao núng, dao động và tiếp đó là có sự chuyển động do chịu một sự tác động bên ngoài nào đó. Thí dụ: Chính trường Pakistan rúng động sau vụ ám sát, Việc phát hiện ra một loạt bê bối dùng doping đã làm rúng động Olympic…
Rung động cũng là sự rung chuyển từ tác động khách quan nhưng cường độ của nó có thể nhỏ hoặc lớn. Khi ta rung động trước vẻ đẹp của một thiếu nữ hay bông hoa thì cái rung động đó đâu cần như… động đất. Nhưng khi có động đất thật thì cái rung động đó phải thật mạnh. Còn rúng động thì ảnh hưởng và mức độ chuyển động bất thường phải cao hơn, khó lường hơn…
Từ năm 1958, “rúng động” đã hiện diện trong từ điển. Nhưng chúng tôi thấy từ “rúng” có lịch sử lâu hơn nhiều. Chẳng hạn, từ điển của Annam Latinh của Taberd (1838) đã ghi nhận từ “rúng” này trong các kế hợp như rúng rẩy, sợ rúng đi, rúng lại…
Và trước ngày nay cả trăm năm có lẻ, “rúng động” đã xuất hiện. Chẳng hạn, trong báo “Lục Tỉnh Tân Văn”, Số 534, 30 Tháng Năm 1918 có đoạn:
“Có nhiều khi một việc chẳng ra chi, một vật vô tình mà làm được cho vật đổi sao rời, làm cho thể gian rúng động.
Trước đó, trong tác phẩm thơ “Thuật tích việc đạo nước Nam” in tháng 9 năm 1911 của Linh mục Khâm, từ “rúng động” cũng đã xuất hiện với nghĩa được sử dụng như hiện nay:
Làm cho xao xác trong đời
Rúng động đất nước đổi dời gió trăng.
Như vậy, “rúng động” không hề là một từ mới được tạo ra hay sử dụng gần đây. Nghĩa của nó khác với “rung động” và đã hiện diện trong tiếng Việt trước ngày nay cả thế kỉ
